Samo Nadleśnictwo Katowice ma wyjątkową sytuację. Oprócz wojewódzkich Katowic obejmuje zasięgiem 14 miast i gmin aglomeracji śląskiej. Co oznacza, że mieszka tu ponad 2 mln obywateli (5% ludności Polski), a tereny leśne zajmują ponad 14 tys. hektarów.

Obszar ten obejmuje spłaszczoną wyżynę o dość zróżnicowanym przedziale wysokości o charakterze płaskowyżu z niewielkimi wzniesieniami, przekształconą i nadal kształtowaną przez osiadanie terenu związane z eksploatację węgla kamiennego. Stosunki wodne są zróżnicowane, ale ich naturalny układ został zaburzony i podlega ciągłym zmianom. Nie występują tu naturalne zbiorniki wodne, jednak rekompensowane jest to poprzez ich antropogeniczne odpowiedniki – stawy hodowlane, zbiorniki rekreacyjne, dawne stawy kuźnicze i hodowlane tzw. „stawy paciorkowe”, glinianki. Czy wreszcie powstałe w wyniku szkód górniczych „jeziorka”, o powierzchni od kilku arów do nawet kilkudziesięciu hektarów. Te liczne, wypełniające się stale lub okresowo wodą, obniżenia terenu tworzą bogate, ważne dla zachowania równowagi ekologicznej ekosystemy. Wymagają jednak stałego monitoringu i czuwania nad trwałością i stabilnością ekosystemów leśnych. Większość lasów, ze względu na położenie w strefach uszkodzeń przemysłowych i w granicach dużych miast, zaliczona jest do kategorii lasów ochronnych.

Z uwagi na zróżnicowaną budowę geologiczną i urozmaiconą rzeźbę terenu występuje tu duża różnorodność warunków glebowych i siedliskowych z przeważającą ilością żyznych siedlisk lasowych (ponad 70% powierzchni). Nadleśnictwo Katowice znajduje się w zasięgu wszystkich lasotwórczych gatunków drzew rodzimych. W drzewostanach stwierdzono występowanie 41 gatunków drzew, w tym 13 obcego pochodzenia (m.in.: dębu czerwonego i czeremchy amerykańskiej). Największy udział ma sosna zwyczajna 34%, dąb szypułkowy 26% i brzoza brodawkowata 22%.

Historia lasów Skarbu Państwa na terenie dzisiejszego Nadleśnictwa Katowice rozpoczęła się krótko przed II wojną światową w 1938 r. Jednak dopiero zakończenie wojny umożliwiło powołanie, funkcjonującej do dziś, administracji Lasów Państwowych. Przed 1945 rokiem większość powierzchni lasów Nadleśnictwa Katowice stanowiły własności prywatne m.in. księcia pszczyńskiego Jana Henryka XI, hrabiego Thiele Winclera, hrabiego Hoenckel Von Donnersmarck, Skarbofermu, Spółki Giesche, Zakładów Hohenlohego. Gospodarka leśna opierała się wówczas na planach rocznych i bardzo mocno była uzależniona od zmiennego zapotrzebowania na drewno. Drewno dostarczano głównie do hut i kopalń śląskich. Niedostosowanie składów gatunkowych do siedliska, silne zanieczyszczenie powietrza, nadmierny wypas kóz w lasach, zmienne warunki koniunktury były zgubne dla przyrody i powodowały destabilizację równowagi ekologicznej. Lasy mniejszych własności, w tym zwłaszcza spółek handlowych, trzebione były bez skrupułów.

Gwałtowny rozwój przemysłu po II wojnie światowej oraz ogromne zapotrzebowanie na drewno dla hut i kopalń wywarły piętno na lasach Górnego Śląska. Zasobność drzewostanów po II wojnie światowej wynosiła zaledwie 89 m³/ha, co dawało zapas (ilość m³ drewna w lesie) niespełna 1,2 mln m³ w całym nadleśnictwie. Dzisiaj zasobność wynosi ponad 250 m³/ha, a zapas ponad 3,37 mln m³. Leśnicy Nadleśnictwa Katowice przed ponad 70-tu laty podjęli ogromny trud przebudowy najbardziej uszkodzonych i zagrożonych przez przemysł obszarów leśnych. Zdominowane przez sosnę i świerka lasy (ponad 80% powierzchni) zastępowano dostosowanymi do siedlisk i odporniejszymi na zanieczyszczenia przemysłowe gatunkami liściastymi, wprowadzano podszyty i podsadzenia, zwalczano gradacje szkodliwych owadów, gaszono setki powstających corocznie pożarów. Leśnicy walczyli o każdy metr kwadratowy lasu - dzięki czemu dzisiaj katowickie lasy są perełką, która daje powód do dumy mieszkańcom największej aglomeracji przemysłowej naszego kraju. Obecnie katowickie lasy są ostoją wielu cennych gatunków roślin i zwierząt, chociaż warunki bytowania są tutaj niezwykle trudne.

Usytuowane w samym centrum olbrzymiej metropolii lasy poddane są niezwykle silnej antropopresji, na niespotykaną w innych regionach skalę:

• gęstość zaludnienia sięgającą 1530 osób/1 km² (przy średniej krajowej 122);
• silne rozczłonkowanie kompleksów leśnych, gęstą sieć szlaków komunikacyjnych, torowisk, autostrad, dróg szybkiego ruchu oraz silnie rozbudowaną sieć dróg lokalnych;
• bardzo długą linię granicy lasu (ponad 860 km) sąsiadującego z rozdrobnioną własnością gruntów z dużym udziałem zabudowy mieszkalnej;
• liczne szkody przemysłowe, w tym zwłaszcza stale ujawniające się szkody górnicze (osunięcia gruntów i zalania) wymagające stałego monitorowania stanu zdrowotnego drzewostanów;
• uzbrojenie techniczne terenów zurbanizowanych miast aglomeracji śląskiej posadowionych na terenach leśnych (sieci wodociągowe, gazowe, teletechniczne oraz linie energetyczne);
• okresowe susze i obniżenia poziomu wód gruntowych;
• silną penetrację lasów przez osoby korzystające z rekreacji i wypoczynku, a także związane z nią liczne pożary, naruszenia stanu posiadania i częste przypadki szkodnictwa leśnego.

To tylko niektóre zagadnienia, z którymi na co dzień wiąże się praca leśników na rzecz zachowania i trwałości okolicznych lasów.

Lasy Nadleśnictwa Katowice położone pomiędzy miastami aglomeracji śląskiej spełniają szczególną rolę terenów rekreacji i wypoczynku miejscowej ludności. W ramach udostępniania lasu wyznaczono ponad dwieście kilometrów ścieżek rowerowych, szlaków turystycznych i tras konnych. Wyznaczono tereny dla prowadzenia treningów psich zaprzęgów. Na ternie kilku leśnictw przygotowano sieć leśnych ścieżek edukacyjnych, a w budynku administracyjnym nadleśnictwa od 2006 roku funkcjonuje Leśna Sala Edukacyjna, w której z zajęć zaledwie w pierwszych dziesięciu latach funkcjonowania skorzystało ponad 150 tysięcy gości. Miłośnicy przyrody łącząc aktywny wypoczynek mogą obcować z naturą przez cały rok. Organizowane są także duże imprezy biegowe, wyścigi psich zaprzęgów, rajdy piesze i rowerowe.

Lasy Nadleśnictwa Katowice zaliczone są do pierwszej, najwyższej kategorii zagrożenia pożarowego. Od początku obecnego stulecia doszło do kilkuset pożarów, a pożoga strawiła ponad 250 hektarów lasu. Nadleśnictwo posiada dwie przeciwpożarowe wieże obserwacyjne zlokalizowane w leśnictwach Murcki i Śmiłowice. Prace wież wspomagane są przez patrole lotnicze. Dzięki pracy obserwatorów, punktu alarmowo-dyspozycyjnego, poświęceniu służby leśnej i ogromnej rzeszy strażaków pożary są szybko gaszone, a straty w środowisku przyrodniczo-leśnym minimalizowane.